Nawet 8% mężczyzn może mieć jakąś odmianę zaburzeń widzenia barw – najczęściej to daltonizm (deuteranopia). Łagodna wersja nie powoduje większych problemów z funkcjonowaniem – daltoniści mogą mieć np. prawo jazdy kat. B. Sprawdź, czym objawia się daltonizm, skąd się bierze i jak go wykryć.
Daltonizm – co to jest?
Powszechnie daltonizmem nazywa się wszystkie problemy z odróżnianiem kolorów. Tymczasem to tylko jedna z odmian ślepoty barw – najpowszechniejsza, ale niejedyna. Zaburzenie odkrył w XVIII wieku John Dalton i właśnie od jego nazwiska pochodzi nazwa tego problemu z widzeniem. Dalton pracował na przypadku swoim oraz swojego brata.
Objawy daltonizmu. Jak widzi daltonista?
Osoba z daltonizmem nie widzi poprawnie koloru zielonego (czasem też myli tę barwę z czerwoną). Zaburzenie może mieć różny stopień zaawansowania. Jeśli dotyczy problemów z odróżnianiem poszczególnych odcieni zielonego (nasycenia), mowa o deuteranomalii.
Zaburzenie widzenia barw utrudnia codzienne funkcjonowanie, jednak wszystko zależy od poziomu zaawansowania problemu. Dodatkowo daltoniści wykorzystują inne mechanizmy – przykładowo w przypadku sygnalizacji świetlnej zwykle widzą zmianę w ułożeniu świateł (chociaż nie potrafią odróżnić koloru).
Chociaż daltonizm nie jest przeciwwskazaniem do uzyskania prawa jazdy kat. B, może uniemożliwić wykonywanie niektórych zawodów. Chodzi o takie prace, które wymagają szczególnej poprawności widzenia, w tym prawidłowego rozróżniania barw , np. w przypadku pilotów, grafików, drukarzy, fotografów,chemików.
Daltonizm – przyczyny. Dziedziczenie daltonizmu wrodzonego
Jednym z kluczowych elementów oka, który pozwala na poprawne widzenie barw, są czopki. To fotoreceptory znajdujące się na siatkówce oka, które są wrażliwe przede wszystkim na odbiór koloru. Daltonizm oraz inne rodzaje ślepoty barw wiążą się z brakiem czopków lub ich niepoprawną czułością.
Skąd bierze się problem z czopkami, a więc i daltonizm? Dziedziczenie odgrywa w tym przypadku największą rolę. Na ślepotę barw bardziej narażeni są mężczyźni gdyż jest to – to zaburzenie sprzężone z chromosomem X.
Co to oznacza w praktyce? Kariotyp mężczyzn składa się z chromosomu X oraz Y, a kobiet – z dwóch chromosomów X. Mutacja genu odpowiedzialna za ślepotę barw (w tym daltonizm) znajduje się na chromosomie X. Mężczyźni mają taki tylko jeden, dlatego ryzyko zachorowania jest u nich wyższe. Aby kobieta zachorowała, oba chromosomy X muszą być wadliwe, zatem córka chorego ojca i matek zdrowych nosicielek lub mających zaburzenia widzenia barw. ma większe szanse na zachorowanie.
Daltonizm nabyty – przyczyny nagłego problemu z widzeniem barw
Jeśli nagle zauważysz u siebie problemy z odróżnianiem barw, zgłoś się do okulisty. Dlaczego? Niespodziewane pojawienie się takiego zaburzenia może świadczyć o chorobie. Wśród możliwych przyczyn daltonizmu nabytego znajdują się:
- zwyrodnienie plamki żółtej
- jaskra
- zaćma
- stwardnienie rozsiane
- cukrzyca
- choroba Alzheimera
- choroba Parkinsona
- stwardnienie rozsiane
- uszkodzenie nerwu wzrokowego
- uraz, guz mózgu
- przewlekły alkoholizm
Czasami daltonizm powstaje też jako efekt kontaktu oczu ze środkami chemicznymi lub jest skutkiem ubocznym stosowania leków. Pamiętajmy, że – zdolność widzenia kolorów pogarsza się wraz z wiekiem.
Rozpoznanie daltonizmu. Test widzenia barw
Zwykle daltoniści mają problem z nazwaniem kolorów i mylą je. To może być widoczne np. podczas nauki, zabawy czy zwykłej rozmowy, a także badań niezbędnych do wykonywania konkretnej pracy. W jaki sposób rozpoznaje się daltonizm u okulisty?
Do diagnostyki ślepoty barw stosuje się badanie widzenia barwnego. To prosty i bezbolesny test z wykorzystaniem kolorowych tablic (pseudoizochromatycznych Ishihary, Hardy’ego, Randa i Rittnera) lub kolorowych klocków (Farnswortha D-15, Farnswortha i Munsella 100-Hue).
Na czym polega leczenie daltonizmu?
W przypadku wrodzonego daltonizmu zaburzenia nie da się wyleczyć. Na rynku można jednak znaleźć specjalne okulary i soczewki (o kolorowych szkłach), które pomagają korygować wadę. Jeśli daltonizm jest nabyty i wiąże się z inną chorobą, odpowiednie leczenie może przynieść efekty i cofnąć zaburzenie widzenia barw.
Podejrzewasz daltonizm u siebie lub swojego dziecka? Zgłoś się do gabinetu okulisty. Lekarz przeprowadzi szczegółowe badania, dzięki którym potwierdzi lub wykluczy zaburzenie. Szczególnie ważna jest diagnostyka nagłych problemów z odróżnianiem kolorów – które mogą być objawem choroby, np. zwyrodnienia plamki żółtej. Nabyte zaburzenia można odwrócić, trzeba jednak odpowiednio szybko wykryć przyczynę.
Źródła:
- https://www.katowice.eu/edukacja/SiteAssets/dla-mieszka%C5%84ca/ucz-si%C4%99/miejski-bank-dobrych-praktyk/zagadnienia-dla-nauczycieli-szk%C3%B3%C5%82/biologia-przyroda/Choroby%20genetyczne%20-%20mutacje.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/321401,daltonizm-slepota-barw
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/74025,badanie-widzenia-barwnego
- https://www.mp.pl/okulistyka/aktualnosci/118146,zaburzenia-widzenia-barw-moga-byc-zwiastunem-chorob
- https://www.if.pw.edu.pl/~krzys137/Optyka_widzenia/Wyklad%20B.pdf
- https://www.sw.gov.pl/assets/47/21/18/6c75491fac70f59e15c4d5d5e43040552aa9b396.pdf
- http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2014/hyg-2014-4-646.pdf
- https://www.maszokulary.pl/artykul/czym-jest-daltonizm-przyczyny-objawy-i-leczenie-86652
