Jaskra i zaćma to główne przyczyny ślepoty na świecie1. Są to dwie różne choroby, choć łączą je niektóre objawy (m.in. pogorszenie widzenia) i część czynników ryzyka, szczególnie starszy wiek. Czym różnią się zaćma i jaskra, w jaki sposób się objawiają, jak je diagnozować i leczyć? Sprawdź!
Zaćma – co to jest? Definicja zaćmy
Jaskra i zaćma to choroby oczu, które najczęściej zaczynają rozwijać się u osób w wieku powyżej 40 lat. Większość przypadków to seniorzy 80+. Przykładowo szacuje się, że wśród osób w wieku powyżej 80 lat aż 10% ma jaskrę2. Choroby różnią się jednak mechanizmem powstawania. Na czym polegają?
W przebiegu jaskry dochodzi do uszkodzenia lub całkowitego zaniku nerwu wzrokowego – przede wszystkim z powodu nadmiernego ciśnienia w gałce ocznej. To z kolei przyczynia się do stopniowego pogorszenia wzroku, a nawet jego całkowitej utraty. Jaskra to cichy zabójca wzroku.
Ryzyko jaskry zwiększają m.in.:
- czynniki genetyczne
- wysoka krótkowzroczność
- niskie ogólne ciśnienie krwi
- narażenie na nadmierny stres
- hipercholesterolemia i hiperlipidemia
- niektóre choroby, np. serca, cukrzyca
- palenie papierosów
Zaćma (katarakta) polega z kolei na zmętnieniu soczewki. To taki element oka, który powinien być przezroczysty – tylko wtedy może poprawnie skupiać światło, co jest istotne w procesie widzenia. Skąd bierze się zaćma? Najczęściej soczewka traci swoje zdolności naturalnie, pod wpływem zużycia. Wyższe ryzyko zaćmy występuje ponadto m.in. u osób, które:
- mają niektóre choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzycę
- narażają oczy na promieniowanie UV
- mają krótkowzroczność
- palą papierosy
- są po urazie oka
Jaskra a zaćma – jak je odróżnić? Objawy jaskry i zaćmy
Objawy zaćmy i jaskry krążą wokół poprawnego widzenia. Obie te choroby powodują przede wszystkim pogorszenie wzroku, a nieleczone mogą doprowadzić nawet do jego całkowitej utraty. Pamiętaj również, że każdy przypadek jest indywidualny i symptomy mogą trochę różnić się w zależności od pacjenta. Czym objawiają się jaskra i zaćma?
Objawy jaskry
U ok. 80% chorych na jaskrę występuje taka wersja choroby (jaskra otwartego kąta) , która na początku może rozwijać się bezobjawowo3, co powoduje późniejsze wykrycie i rozpoczęcie leczenia. Według danych nawet 60% wszystkich przypadków tej choroby rozpoznaje się przypadkowo2.
Najczęściej jaskra przebiega bezobjawowo i prowadzi do stopniowego zawężania pola widzenia. Rzadszą postacią jaskry jest jaskra wąskiego kąta, która może przybrać postać ostrą. Najpowszechniejsze objawy takiego ataku to:
- pogorszenie widzenia
- objaw halo (poświata)
- mroczki przed oczami
- bóle głowy i gałek ocznych
- światłowstręt
Niepodjęcie leczenia w takiej sytuacji może prowadzić do bezpowrotnej utraty wzroku.
Objawy zaćmy
Objawy zaćmy są nieco bardziej swoiste i łatwiejsze do wyłapania, jednak również ta choroba oczu rozwija się stopniowo. Pacjenci z zaćmą najczęściej zgłaszają takie symptomy jak:
- pogorszenie widzenia
- widzenie jak przez mgłę / brudne szkło
- blaknięcie kolorów
- obniżenie poczucia kontrastu
- podwójne widzenie
Dokładne objawy oraz ich nasilenie zależą przede wszystkim od rodzaju zaćmy. Przykładowo niektórzy obserwują pogorszenia widzenia z bliska, a inni – z daleka.
Jaskra i zaćma jednocześnie – czy to możliwe?
Tak, zaćma i jaskra mogą dotknąć tej samej osoby – obecność jednej choroby nie wyklucza zachorowania na drugą, ponieważ mają one inny mechanizm powstawania. Okazuje się, że to stosunkowo częsty problem. Jaskra i zaćma nawet w 19,1% przypadków mogą występować jednocześnie1.
Zaćma i jaskra – diagnostyka
Kluczem do szybkiego wykrycia zaćmy i jaskry są regularne, profilaktyczne wizyty okulistyczne. To istotne szczególnie w przypadku tej drugiej choroby, która – jak już wiesz – przez długi czas może nie dawać widocznych, specyficznych objawów.
Jeśli nie masz wady wzroku i nie skarżysz się na żadne symptomy (np. pogorszenie widzenia, mroczki przed oczami, bóle głowy), odwiedzaj gabinet minimum raz na 2 lata. Jeśli jesteś w wieku 60+ lub masz wadę refrakcji, profilaktyczne wizyty najlepiej odbywać raz w roku. U osób z grupy ryzyka warto badać się nawet co pół roku.
A jeżeli zauważysz niepokojące symptomy, które mogą świadczyć np. o jaskrze lub zaćmie – nie zwlekaj, po prostu odwiedź okulistę. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad i wykona konkretne badania. W przypadku jaskry to zwykle m.in. sprawdzenie ciśnienia wewnątrzgałkowego i badanie dna oka z oceną nerwu wzrokowego. Do diagnostyki zaćmy często wykorzystuje się z kolei badanie biomikroskopowe.
Na czym polega leczenie zaćmy i jaskry?
Leczenie zaćmy i jaskry zależy m.in. od stopnia zaawansowania poszczególnych chorób. W przypadku jaskry często podaje się leki, które obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe, prowadzi laseroterapię lub zabiegi operacyjne, w zależności od stopnia zaawansowania choroby.
Im szybciej choroby zostaną wykryte, tym lepiej. Spada wtedy ryzyko całkowitej utraty wzroku. Jeśli cokolwiek Cię niepokoi, nie zwlekaj więc z wizytą u okulisty!
Źródła:
- Misiuk-Hojło M, Zimmer K, Jaskra a zaćma – wpływ zabiegu fakoemulsyfikacji zaćmy oraz zabiegów łączonych na obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, „Ophtha Therapy” 2019, Vol. 6/Nr 3(23).1
- https://www.mp.pl/okulistyka/okulistyka-dla-nieokulistow/artykuly/117640,jaskra-podstawowe-informacje2
- https://www.termedia.pl/Jaskra-choroba-ktora-kradnie-wzrok,147,40629,0,0.html3
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/jaskra/73325,jaskra
- https://podyplomie.pl/okulistyka/26671,jaskra
- https://podyplomie.pl/okulistyka/30275,zacma
- https://podyplomie.pl/medycyna/34900,zacma-starcza
- https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/zacma-kto-jest-nia-zagrozony
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/zdroweoczy/68655,budowa-narzadu-wzroku
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma
- https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2010/01-2010/048-054.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/86438,podwojne-widzenie-diplopia
- https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/jakie-sa-pierwsze-objawy-zacmy
- https://zdrowie.pap.pl/wywiady/byc-zdrowym/nikt-nie-odda-wzroku-skradzionego-przez-jaskre
- https://mwmed.pl/zacma/
